Farmer loan waiver महाराष्ट्रातील शेतकरी आत्महत्यांची समस्या दिवसेंदिवस गंभीर होत चालली आहे. नुकतीच परभणी जिल्ह्यातील एका दुर्दैवी घटनेने संपूर्ण समाजाला हादरवून सोडले आहे. या घटनेत एका शेतकऱ्याने कर्जाच्या ओझ्याखाली आत्महत्या केली, त्यानंतर त्याच्या पत्नीने देखील आत्महत्या केली आणि तिच्या पोटी सात महिन्यांचा गर्भ होता. ही घटना केवळ एक आकडेवारी नाही, तर समाजाच्या संवेदनशीलतेवर प्रश्नचिन्ह निर्माण करणारी वास्तविकता आहे.
आत्महत्यांची भीषण वास्तविकता
गेल्या काही वर्षांत महाराष्ट्रात साडेतीन लाखांहून अधिक शेतकऱ्यांनी आत्महत्या केल्या आहेत. ही संख्या केवळ एक आकडा नाही, तर प्रत्येक आत्महत्येमागे एक कुटुंब उद्ध्वस्त झाले आहे, अनेक स्वप्ने मोडली आहेत आणि समाजाची संवेदनशीलता कमी झाली आहे.
परभणीतील या घटनेनंतर स्थानिक लोकांशी संवाद साधताना एक धक्कादायक वास्तव समोर आले. जेव्हा त्यांना विचारले गेले की त्यांना या घटनेबद्दल संताप का येत नाही, तेव्हा त्यांचे उत्तर अत्यंत चिंताजनक होते. समाजात धर्म आणि जातीचे विष इतके खोलवर रुजले आहे की लोक आपल्या हक्कांसाठी लढण्याऐवजी या विभाजनांमध्ये अडकले आहेत.
कर्जमाफीचा प्रश्न
शेतकऱ्यांच्या आत्महत्या रोखण्यासाठी कर्जमाफी ही एक महत्त्वाची मागणी आहे. शिवसेनेने ही मागणी जोरदारपणे मांडली आहे आणि शेतकरी संघटनांनी देखील याचे समर्थन केले आहे. कर्जमाफी ही तात्काळ गरज असून, सरकारने यावर त्वरित निर्णय घेणे आवश्यक आहे.
कर्जमाफीचा निर्णय घेण्यास विलंब होण्याची कारणे अनेक आहेत:
- राजकीय इच्छाशक्तीचा अभाव
- नोकरशाहीतील भ्रष्टाचार
- आर्थिक संसाधनांचा अभाव म्हणून दाखवले जाणारे कारण
- शेतकऱ्यांच्या समस्यांबद्दल असंवेदनशीलता
समाजातील विभाजन आणि त्याचे परिणाम
आजच्या समाजात धर्म आणि जातीचे विभाजन इतके तीव्र झाले आहे की लोक आपल्या मूलभूत अधिकारांसाठी लढणे विसरले आहेत. निळा, भगवा आणि हिरवा रंग दाखवून लोकांना रस्त्यावर आणले जाते, पण शेतकऱ्यांच्या आत्महत्या थांबवण्यासाठी कोणीही पुढे येत नाही.
या विभाजनाचे परिणाम:
- समाजातील एकजुटीचा अभाव
- वास्तविक समस्यांकडे दुर्लक्ष
- राजकीय फायद्यासाठी समाजाचे तुकडे करणे
- शेतकऱ्यांच्या समस्या दुर्लक्षित राहणे
शेतकऱ्यांचे महत्त्व
शेतकरी हा देशाचा कणा आहे. तो रात्रंदिवस राबतो, कष्ट करतो आणि देशाला अन्न पुरवतो. त्याच्याशिवाय देशाची प्रगती अशक्य आहे. शेतकऱ्याचे कष्ट आणि त्यांचे योगदान समजून घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
शेतकऱ्यांचे योगदान:
- देशाला अन्नधान्य पुरवणे
- आर्थिक विकासात महत्त्वाची भूमिका
- रोजगार निर्मिती
- पर्यावरण संवर्धन
आंदोलनाची आवश्यकता
जेव्हा सरकार शेतकऱ्यांच्या समस्यांकडे दुर्लक्ष करते, तेव्हा आंदोलन हाच एकमेव पर्याय उरतो. पण या आंदोलनात कोणत्याही प्रकारचे धार्मिक किंवा जातीय विभाजन आणू नये. सर्व शेतकरी एकत्र येऊन आपल्या हक्कांसाठी लढले पाहिजेत.
आंदोलनाची वैशिष्ट्ये:
- पक्षनिरपेक्ष असावे
- शांततापूर्ण असावे
- एकजुटीने करावे
- स्पष्ट मागण्या असाव्यात
सरकारची जबाबदारी
साडेतीन लाख शेतकऱ्यांच्या आत्महत्या या सरकारच्या अपयशाचे प्रतीक आहेत. एका अधिकाऱ्याच्या हत्येसाठी २८ लोकांना मारले जाते, त्यांची घरे उद्ध्वस्त केली जातात. पण साडेतीन लाख शेतकरी आत्महत्या करतात तेव्हा कोणालाच शिक्षा होत नाही.
सरकारने घ्यावयाचे पाऊले:
- तात्काळ कर्जमाफीची घोषणा
- शेती विकासासाठी दीर्घकालीन धोरण
- पीक विम्याची प्रभावी अंमलबजावणी
- शेतमालाला हमीभाव देणे
भ्रष्टाचाराचा प्रश्न
कर्जमाफी आणि इतर शेतकरी योजनांच्या अंमलबजावणीत मोठ्या प्रमाणावर भ्रष्टाचार होतो. चौकीदार बेईमान असल्याचे उल्लेख केले गेले आहेत. हा भ्रष्टाचार थांबवल्याशिवाय शेतकऱ्यांना न्याय मिळणार नाही.
भ्रष्टाचाराचे स्वरूप:
- कर्जमाफीच्या यादीत फेरफार
- अनुदानाचा गैरवापर
- मध्यस्थांची लूट
- अधिकाऱ्यांची लाचखोरी
पुढील मार्ग
शेतकरी आत्महत्या रोखण्यासाठी समग्र दृष्टिकोन आवश्यक आहे. केवळ कर्जमाफी पुरेशी नाही. शेतीला फायदेशीर व्यवसाय बनवण्यासाठी दीर्घकालीन उपाययोजना आवश्यक आहेत.
आवश्यक उपाययोजना:
- कर्जमाफीची तात्काळ अंमलबजावणी
- शेतमालाला हमीभाव
- सिंचन सुविधांचा विस्तार
- तंत्रज्ञानाचा वापर
- शेतकरी शिक्षण आणि प्रशिक्षण
- पर्यायी उत्पन्नाचे साधन
शेतकरी आत्महत्या ही केवळ आर्थिक समस्या नाही, तर ती संपूर्ण समाजव्यवस्थेचे अपयश आहे. जोपर्यंत समाज धर्म आणि जातीच्या विभाजनातून बाहेर येत नाही, तोपर्यंत शेतकऱ्यांच्या समस्या सुटणार नाहीत.
प्रत्येक राजकीय पक्षाने शेतकऱ्यांच्या हिताचा विचार करणे आवश्यक आहे. शेतकरी हा देशाचा कणा आहे आणि त्याच्याशिवाय देशाची प्रगती अशक्य आहे. आता वेळ आली आहे की समाज एकजुटीने या समस्येवर मात करण्यासाठी पुढे यावे.
शेतकऱ्यांच्या आंदोलनात सर्वांनी सहभागी व्हावे, पण कोणत्याही प्रकारचे धार्मिक किंवा जातीय विभाजन आणू नये. शेतकरी म्हणून सर्वांनी एकत्र येऊन आपल्या हक्कांसाठी लढावे. कारण शेतकऱ्याशिवाय कोणीही मोठे नाही आणि शेतकऱ्याच्या विकासाशिवाय देशाचा विकास अशक्य आहे.
या संकटाच्या काळात प्रत्येकाने आपली जबाबदारी समजून घेणे आणि शेतकऱ्यांच्या पाठीशी उभे राहणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. तरच या समस्येवर मात करता येईल आणि शेतकरी आत्महत्या थांबवता येतील.
