New rules bank accounts आधुनिक युगात बचत खाते हे प्रत्येकाच्या दैनंदिन आर्थिक जीवनाचा एक अत्यावश्यक भाग बनले आहे. पगार जमा करणे, विविध बिले भरणे, ऑनलाइन खरेदी करणे यासारख्या अनेक कामांसाठी आपण बचत खात्याचा वापर करतो. परंतु अनेक खातेधारकांना बँक खात्यांशी संबंधित आरबीआयच्या नियमांची संपूर्ण माहिती नसते. यामुळे कधी कधी अनावश्यक समस्यांना सामोरे जावे लागते.
बचत खात्याच्या किमान शिल्लकेचे महत्त्व
भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या मार्गदर्शनानुसार सर्व बँकांना आपापल्या खातेधारकांसाठी किमान शिल्लक (मिनिमम बॅलन्स) ठरवावे लागते. हा नियम खात्याचे योग्य संचालन आणि बँकिंग सेवांची गुणवत्ता राखण्यासाठी आवश्यक आहे. जर खातेधारकाने निर्धारित किमान शिल्लकेपेक्षा कमी रक्कम खात्यात ठेवली तर त्यांना विविध शुल्क भरावे लागू शकते.
प्रमुख सरकारी बँकांचे नियम
स्टेट बँक ऑफ इंडिया (SBI)
भारतातील सर्वात मोठ्या सरकारी बँकेने खातेधारकांसाठी भौगोलिक स्थानानुसार वेगवेगळे नियम ठरवले आहेत. महानगरीय भागात खाते उघडल्यास किमान ३,००० रुपये शिल्लक राखणे आवश्यक आहे. शहरी आणि अर्धशहरी भागासाठी हा निकष २,००० रुपये आहे, तर ग्रामीण भागातील खातेधारकांना केवळ १,००० रुपये किमान शिल्लक ठेवावे लागते. झिरो बॅलन्स खात्यांसाठी हे नियम लागू होत नाहीत.
पंजाब नॅशनल बँक
या बँकेने आपले नियम सोप्या पद्धतीने ठरवले आहेत. मेट्रो शहरांमध्ये खाते असलेल्या ग्राहकांना २,००० रुपये किमान शिल्लक राखावे लागते. छोट्या शहरे आणि ग्रामीण भागासाठी ही रक्कम १,००० रुपये आहे.
खाजगी बँकांचे नियम
एचडीएफसी बँक
भारतातील सर्वात मोठ्या खाजगी बँकेने तुलनेने कठोर नियम ठरवले आहेत. शहरी भागातील खातेधारकांना १०,००० रुपये किमान शिल्लक राखावे लागते. ग्रामीण भागासाठी ही रक्कम ५,००० रुपये आहे, तर अर्धशहरी भागासाठी २,५०० रुपये निर्धारित केले आहेत.
इंडसइंड बँक
या बँकेने खातेधारकांना विविध श्रेणींमध्ये विभागले आहे. A आणि B श्रेणीतील ग्राहकांना १०,००० रुपये किमान शिल्लक ठेवावे लागते, तर C श्रेणीसाठी ५,००० रुपयांची तरतूद आहे.
येस बँक
सेविंग अॅडव्हांटेज खात्यासाठी १०,००० रुपये किमान शिल्लक आवश्यक आहे. या रकमेपेक्षा कमी शिल्लक असल्यास दरमहा ५०० रुपये दंड आकारला जातो.
आयसीआयसीआय बँक
शहरी आणि मेट्रो भागासाठी १०,००० रुपये किमान शिल्लक आवश्यक आहे. अर्धशहरी भागासाठी ५,००० रुपये आणि ग्रामीण भागासाठी २,००० रुपयांची तरतूद आहे.
कोटक महिंद्रा बँक
शहरी भागातील ग्राहकांसाठी १०,००० रुपये किमान शिल्लक आवश्यक आहे. यापेक्षा कमी शिल्लक असल्यास दरमहा ५०० रुपये दंड आकारला जातो.
बचत खात्याचे फायदे
बचत खाते उघडल्यामुळे अनेक फायदे मिळतात. सर्वप्रथम आपले पैसे पूर्ण सुरक्षिततेत राहतात. कधीही आवश्यकतेनुसार पैसे जमा करू किंवा काढू शकतो. बँक आपल्या जमा रकमेवर सध्या सुमारे ३.५% दराने व्याज देते. ऑनलाइन बँकिंग आणि मोबाइल अॅप्सच्या माध्यमातून घरबसल्या व्यवहार करू शकतो. डेबिट कार्डच्या सहाय्याने खरेदी आणि एटीएम व्यवहार सुलभ होतात.
रोख रक्कम जमा करण्याच्या मर्यादा
आरबीआयने रोख रक्कम जमा करण्यासंबंधी काही महत्त्वपूर्ण नियम ठरवले आहेत. एका आर्थिक वर्षात (१ एप्रिल ते ३१ मार्च) १० लाख रुपयांपेक्षा जास्त रोख रक्कम जमा केल्यास ते “हाय-व्हॅल्यू ट्रांझॅक्शन” म्हणून वर्गीकृत केले जाते. अशा व्यवहारांची माहिती बँकांना आयकर विभागाला द्यावी लागते.
दैनिक आधारावर २ लाख रुपयांपेक्षा जास्त रोख रक्कम जमा केल्यास आयकर कायद्याच्या कलम २६९एसटी अंतर्गत दंड लागू होऊ शकतो. ५०,००० रुपयांपेक्षा जास्त रक्कम जमा करताना पॅन कार्डची माहिती देणे बंधनकारक आहे. पॅन कार्ड नसल्यास फॉर्म ६०/६१ भरावे लागते.
नियम मोडल्यावरचे परिणाम
किमान शिल्लक राखण्यात अयशस्वी झाल्यास विविध दंड आकारले जातात. यामध्ये मासिक देखभाल शुल्क, एसएमएस चार्जेस, डेबिट कार्ड शुल्क यांचा समावेश असतो. काही बँका खाते निष्क्रिय करण्याचा इशारा देतात आणि अखेरीस खाते बंद करू शकतात.
झिरो बॅलन्स खाते
सरकारी योजनांमुळे अनेक बँका झिरो बॅलन्स खाते उपलब्ध करून देतात. जन धन योजना, बीएसबीडी खाते, पेन्शन खाते यामध्ये किमान शिल्लकेची आवश्यकता नसते. विद्यार्थ्यांसाठी आणि ज्येष्ठ नागरिकांसाठी देखील विशेष सवलती आहेत.
सल्ला आणि सुचवणी
खाते उघडण्यापूर्वी विविध बँकांच्या नियमांची तुलना करावी. आपल्या आर्थिक स्थितीनुसार योग्य बँक निवडावी. नियमित खात्याची पाहणी करत राहावी आणि आवश्यक कागदपत्रे अद्ययावत ठेवावीत. ऑनलाइन बँकिंगचा वापर करून घरबसल्या व्यवहार करावेत.
बचत खाते हे आधुनिक जीवनाची गरज आहे, परंतु त्याच्या नियमांची योग्य माहिती असणे आवश्यक आहे. किमान शिल्लकेचे नियम पाळून आपण अनावश्यक शुल्कापासून वाचू शकतो. आरबीआयच्या मार्गदर्शन तत्त्वांचे पालन करून बँकिंग सेवांचा अधिकतम फायदा घेऊ शकतो. नियमित माहिती घेत राहून आपण आपल्या आर्थिक प्रगतीसाठी बचत खात्याचा योग्य वापर करू शकतो.
अस्वीकरण (Disclaimer): वरील माहिती इंटरनेट प्लॅटफॉर्मवरून संकलित करण्यात आली आहे. आम्ही या माहितीच्या १००% सत्यतेची हमी देत नाही. कृपया विचारपूर्वक आणि बँकेशी योग्य सत्यापन करून पुढील प्रक्रिया करा. नवीनतम नियमांसाठी आपल्या संबंधित बँकेशी किंवा आरबीआयच्या अधिकृत वेबसाइटशी संपर्क साधा.
