New petrol diesel prices महाराष्ट्रातील नागरिकांसाठी पेट्रोल आणि डिझेलच्या किंमती हा नेहमीच चिंतेचा विषय राहिला आहे. दररोज सकाळी सहा वाजता जाहीर होणारे हे दर सामान्य नागरिकांच्या आर्थिक नियोजनावर मोठा प्रभाव टाकतात. विशेषतः महागाईच्या काळात इंधन दरवाढीची झळ सर्वसामान्य जनतेला जाणवत असते. आज सकाळी जाहीर झालेल्या नवीन दरांनुसार महाराष्ट्रातील विविध शहरांमध्ये पेट्रोल आणि डिझेलच्या किंमतींमध्ये लक्षणीय फरक दिसून येत आहे.
मुंबई शहरात पेट्रोलचा दर 103.50 रुपये प्रति लिटर असून डिझेलचा दर 90.03 रुपये प्रति लिटर आहे. दुसरीकडे, पुणे शहरात पेट्रोलची किंमत 104.51 रुपये प्रति लिटर तर डिझेलची किंमत 91.03 रुपये प्रति लिटर इतकी आहे. अशाच प्रकारे राज्यातील इतर प्रमुख शहरांमध्येही दरात फरक दिसून येत आहे. नागपूर, ठाणे, सोलापूर, औरंगाबाद, नाशिक अशा शहरांमध्ये देखील इंधन दरांमध्ये चढउतार झाले आहेत.
शहरनिहाय इंधन दरांची तुलना
| शहर | पेट्रोल (रु./लिटर) | डिझेल (रु./लिटर) |
|---|---|---|
| मुंबई | 103.50 | 90.03 |
| पुणे | 104.51 | 91.03 |
| नागपूर | 104.27 | 90.78 |
| ठाणे | 103.63 | 90.15 |
| औरंगाबाद | 105.49 | 92.14 |
| नाशिक | 104.22 | 90.82 |
| सोलापूर | 105.02 | 91.89 |
| कोल्हापूर | 104.18 | 90.76 |
वरील आकडेवारीवरून स्पष्ट होते की शहराशहरांमध्ये इंधन दरांमध्ये किंचित फरक असला तरी सर्वच शहरांमध्ये पेट्रोलचा दर 100 रुपयांच्या पुढे आणि डिझेलचा दर 90 रुपयांच्या आसपास आहे. या दरांचा सर्वाधिक परिणाम सर्वसामान्य नागरिकांवर होत आहे, विशेषतः रोजची वाहनांवर अवलंबून असणाऱ्या कुटुंबांवर.
इंधन दर निर्धारणाची प्रक्रिया आणि त्यामागील घटक
पेट्रोल आणि डिझेलच्या दरांवर अनेक घटकांचा प्रभाव पडतो. आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतील कच्च्या तेलाच्या किंमती हा सर्वात महत्त्वाचा घटक आहे. भारतात वापरले जाणारे 85% तेल हे आयात केले जाते, त्यामुळे जागतिक बाजारपेठेतील चढउतार भारतीय इंधन दरांवर थेट परिणाम करतात. याशिवाय, केंद्र सरकारचे उत्पादन शुल्क, राज्य सरकारचा मूल्यवर्धित कर (VAT), डीलर कमिशन आणि वाहतूक शुल्क अशा अनेक घटकांचा एकत्रित परिणाम इंधन दरांवर होतो.
इंधन दर निर्धारित करण्यातील महत्त्वाचे घटक:
- आंतरराष्ट्रीय कच्च्या तेलाचे दर: जागतिक बाजारपेठेतील क्रूड ऑईलच्या किंमतींवर भारतातील इंधन दर अवलंबून असतात.
- विनिमय दर: डॉलर आणि रुपयातील विनिमय दराचा थेट परिणाम इंधन दरांवर होतो. जेव्हा रुपया डॉलरच्या तुलनेत कमजोर होतो, तेव्हा आयात खर्च वाढतो आणि इंधन महाग होते.
- केंद्र सरकारचे उत्पादन शुल्क: सध्या पेट्रोलवर 19.90 रुपये प्रति लिटर आणि डिझेलवर 15.80 रुपये प्रति लिटर एवढे उत्पादन शुल्क आकारले जाते.
- राज्य सरकारचा मूल्यवर्धित कर (VAT): महाराष्ट्रात पेट्रोलवर 26% आणि डिझेलवर 24% VAT आकारला जातो.
- डीलर कमिशन: पेट्रोल पंप चालकांना मिळणारे कमिशन, जे पेट्रोलसाठी सुमारे 3.85 रुपये आणि डिझेलसाठी 2.58 रुपये प्रति लिटर आहे.
- वाहतूक शुल्क: रिफायनरीपासून पेट्रोल पंपांपर्यंत इंधन पोहोचवण्यासाठी लागणारा खर्च.
वरील सर्व घटकांचा एकत्रित परिणाम म्हणून भारतात इंधनाचे दर हे आंतरराष्ट्रीय दरांपेक्षा जवळपास दुप्पट असतात. उदाहरणार्थ, कच्च्या तेलाची किंमत 80 डॉलर प्रति बॅरल असताना, अंतिम ग्राहकाला पेट्रोलसाठी 103-105 रुपये प्रति लिटर मोजावे लागतात.
इंधन दरवाढीचा सर्वसामान्य जनतेवर होणारा परिणाम
इंधन दरवाढीचे पडसाद सामान्य नागरिकांच्या जीवनावर विविध प्रकारे उमटतात:
Also Read:
या तारखेला महाराष्ट्रात मान्सूनचे आगमन होणार पहा सर्व अपडेट Monsoon will arrive in Maharashtra
- वाहतूक खर्चात वाढ: दुचाकी, चारचाकी वाहने चालवणाऱ्या नागरिकांना दररोजच्या प्रवासासाठी अधिक खर्च करावा लागतो.
- सार्वजनिक वाहतूक महाग: बस, टॅक्सी, ऑटोरिक्शा यांच्या भाड्यात वाढ होते, ज्यामुळे सर्वसामान्य नागरिकांच्या दैनंदिन खर्चात भर पडते.
- वस्तू आणि सेवांच्या किंमतींमध्ये वाढ: वाहतूक खर्च वाढल्याने शेतमाल, भाजीपाला, फळे, अन्नधान्य यांच्या किंमतींमध्ये वाढ होते. तसेच, उत्पादन प्रक्रियेतही वाढीव खर्च येतो.
- महागाई दरात वाढ: इंधन दरवाढीमुळे सर्वसाधारण महागाई दरात वाढ होते, ज्याचा थेट परिणाम सामान्य नागरिकांच्या जीवनमानावर होतो.
- उद्योगांवर परिणाम: उत्पादन आणि वाहतूक खर्चात वाढ झाल्याने अनेक छोटे-मोठे उद्योग आर्थिक अडचणींना सामोरे जातात, ज्यामुळे रोजगारावरही परिणाम होतो.
इंधन दर तपासण्याच्या सुविधा
सद्यस्थितीत, ग्राहकांना त्यांच्या शहरातील अद्ययावत इंधन दर जाणून घेण्यासाठी अनेक सुविधा उपलब्ध आहेत. यामध्ये विशेषतः मोबाईल अॅप्स आणि एसएमएस सेवांचा समावेश आहे.
एसएमएसद्वारे इंधन दर जाणून घेण्याची पद्धत:
- इंडियन ऑईल (IOC): 9224992249 या क्रमांकावर RSP<डीलर कोड> टाईप करून एसएमएस पाठवा.
- हिंदुस्तान पेट्रोलियम (HPCL): 9222201122 या क्रमांकावर HPPRICE<डीलर कोड> टाईप करून एसएमएस पाठवा.
- भारत पेट्रोलियम (BPCL): 9223112222 या क्रमांकावर RSP<डीलर कोड> टाईप करून एसएमएस पाठवा.
तुमच्या जवळच्या पेट्रोल पंपावरील डीलर कोड जाणून घेऊन वरील क्रमांकांवर एसएमएस पाठवून तुम्ही तुमच्या भागातील अद्ययावत इंधन दर मिळवू शकता.
मोबाईल अॅप्सद्वारे दर तपासणे:
तेल कंपन्यांनी विकसित केलेल्या अधिकृत मोबाईल अॅप्सद्वारेदेखील ग्राहक सहज इंधन दर तपासू शकतात:
- माय HPCL: हिंदुस्तान पेट्रोलियमचे अधिकृत अॅप
- इंडियन ऑईल वन: इंडियन ऑईलचे अधिकृत अॅप
- स्मार्ट लाईन: भारत पेट्रोलियमचे अधिकृत अॅप
या अॅप्समध्ये इंधन दरांव्यतिरिक्त अन्य सुविधा देखील उपलब्ध आहेत, जसे की जवळचे पेट्रोल पंप शोधणे, लॉयल्टी पॉइंट्स गोळा करणे, इंधनाचे बिल पाहणे इत्यादी.
इंधन बचतीसाठी काही उपाय
वाढत्या इंधन दरांच्या पार्श्वभूमीवर, नागरिकांनी इंधन बचतीसाठी काही सोपे उपाय अवलंबण्याची गरज आहे:
- वाहनाची नियमित देखभाल: वाहनाची नियमित सर्व्हिसिंग, हवेच्या टायरचा योग्य दाब, एअर फिल्टर बदलणे यामुळे इंधन वापरात 10-15% बचत होऊ शकते.
- शांत वाहन चालवणे: अचानक वेग वाढवणे आणि ब्रेक लावणे टाळून शांतपणे वाहन चालवल्यास इंधन बचत होते.
- कार पूलिंग: शक्य असल्यास एकाच दिशेने जाणाऱ्या लोकांनी एकत्र प्रवास करावा.
- सार्वजनिक वाहतूक वापर: शक्य तेव्हा सार्वजनिक वाहतूक साधनांचा वापर करावा.
- इलेक्ट्रिक वाहने: दीर्घकालीन दृष्टिकोनातून इलेक्ट्रिक वाहनांकडे वळणे हा एक चांगला पर्याय आहे.
महाराष्ट्रातील इंधन दरांचे चित्र सध्या चिंताजनक आहे. सामान्य नागरिकांच्या दृष्टीने इंधन दरवाढ ही केवळ वाहन चालवण्याच्या खर्चापुरती मर्यादित नाही, तर त्याचे पडसाद संपूर्ण अर्थव्यवस्थेवर उमटत आहेत. महागाईच्या या काळात नागरिकांनी इंधन बचतीचे उपाय अवलंबून आपला दैनंदिन खर्च नियंत्रित ठेवण्याचा प्रयत्न करावा. तसेच, सरकारने देखील यावर योग्य धोरणात्मक निर्णय घेऊन सामान्य नागरिकांना दिलासा देण्याची गरज आहे.
इंधन दरांच्या बदलांची माहिती वेळोवेळी जाणून घेण्यासाठी अधिकृत स्त्रोतांचा वापर करावा आणि अफवांवर विश्वास ठेवू नये. अद्ययावत दर जाणून घेण्यासाठी वरील एसएमएस सेवा किंवा मोबाईल अॅप्सचा वापर करावा.