Soybean Variety खरीप हंगाम जवळ येत असताना, महाराष्ट्रातील शेतकरी बांधवांनी सोयाबीन लागवडीच्या तयारीला सुरुवात केली आहे. सोयाबीन हे महाराष्ट्रातील प्रमुख खरीप पिकांपैकी एक असून, योग्य वाणाची निवड हा यशस्वी पीक उत्पादनाचा मूलभूत घटक आहे.
चांगल्या वाणाची निवड केल्यामुळे अधिक उत्पादन, रोगप्रतिकारशक्ती आणि आर्थिक फायदा मिळू शकतो. प्रत्येक शेतकऱ्याच्या जमिनीची स्थिती, पाण्याची उपलब्धता आणि हवामान परिस्थिती वेगवेगळी असते, त्यामुळे त्यांच्या परिस्थितीनुसार योग्य वाणाची निवड करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
या लेखात, आम्ही अशा तीन प्रमुख सोयाबीन वाणांची माहिती देत आहोत जे गेल्या वर्षी शेतकऱ्यांमध्ये लोकप्रिय ठरले होते आणि यंदाच्या हंगामातही चांगले उत्पादन देण्याची क्षमता बाळगतात.
१. पीडीकेव्ही आंबा: अल्पकालीन वाण, विशेषतः हलक्या जमिनींसाठी
वैशिष्ट्ये आणि लाभ:
- कालावधी: ९० ते ९५ दिवसांत पिकाची काढणी करता येते.
- जमिनीचा प्रकार: हलक्या जमिनीसाठी विशेष अनुकूल.
- प्रदेश अनुकूलता: विदर्भ आणि मराठवाड्यातील अनियमित पाऊस असलेल्या भागांसाठी उत्तम.
- विशेष गुणधर्म: शेंगा सहसा तडकत नाहीत, त्यामुळे काढणीस १०-१५ दिवस उशीर झाला तरी दाणे गळण्याचे प्रमाण कमी.
- रोगप्रतिकारशक्ती: खोडकूज आणि मूळकूज या बुरशीजन्य रोगांना चांगली प्रतिकारशक्ती.
- फायदे: सरळ वाढ, चांगले फुटवे, प्रति झाड अधिक शेंगा, पाण्याची बचत आणि पुढील पिकासाठी वेळेची बचत.
२०२१ मध्ये डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठाने विकसित केलेला हा वाण अल्पावधीत शेतकऱ्यांमध्ये लोकप्रिय झाला आहे. कमी पावसाच्या प्रदेशात आणि पाण्याची मर्यादित उपलब्धता असलेल्या ठिकाणी या वाणाचे वैशिष्ट्य अधिक उपयुक्त ठरते.
२. फुले दुर्वा केडीएस ९९२: भारी जमिनींसाठी श्रेष्ठ निवड
वैशिष्ट्ये आणि लाभ:
- कालावधी: १०० ते १०५ दिवस.
- जमिनीचा प्रकार: भारी जमिनीत उत्तम वाढ.
- पाणी व्यवस्थापन: सिंचनाची सुविधा असलेल्या क्षेत्रांसाठी अधिक फायदेशीर.
- विशेष गुणधर्म: भरपूर फुटवे येतात, ज्यामुळे शेंगांची संख्या वाढते.
- रोगप्रतिकारशक्ती: बुरशीजन्य रोगांविरुद्ध चांगली प्रतिकारशक्ती.
- फायदे: पाण्याच्या चांगल्या उपलब्धतेत आणि पोषक तत्त्वे समृद्ध जमिनीत भरघोस उत्पादन देण्याची क्षमता.
महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी यांनी २०२२ मध्ये विकसित केलेला हा वाण विशेषतः अशा शेतकऱ्यांसाठी उपयुक्त आहे ज्यांच्याकडे भारी जमीन आहे आणि सिंचनाची सोय उपलब्ध आहे. पाण्याचा ताण कमी असलेल्या परिस्थितीत हा वाण आपली पूर्ण उत्पादन क्षमता दाखवतो.
३. बूस्टर सीडचा साई ८८८: यांत्रिक काढणीसाठी आदर्श
वैशिष्ट्ये आणि लाभ:
- कालावधी: ९५ ते १०० दिवस.
- विशेष गुणधर्म: सरळ आणि मजबूत खोड, लोळण्यास प्रतिकारक.
- शेंगांची रचना: ७० ते ८०% शेंगा चार दाण्यांच्या असतात.
- यांत्रिक काढणी: हार्वेस्टरने काढणी करण्यासाठी अत्यंत अनुकूल.
- फायदे: मोठ्या क्षेत्रावर लागवड करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर, जास्त पाऊस किंवा वाऱ्यामुळे पीक लोळण्याचे प्रमाण कमी.
खाजगी क्षेत्रातील हा उत्कृष्ट वाण विशेषतः मोठ्या क्षेत्रावर सोयाबीनची लागवड करणाऱ्या आणि यांत्रिक पद्धतीने काढणी करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी आदर्श आहे. या वाणाचे सरळ वाढणारे आणि मजबूत खोड हार्वेस्टरने सहज काढणी करण्यासाठी उपयुक्त ठरते.
वाणाची निवड कशी करावी?
सोयाबीन वाणाची निवड करताना खालील घटक विचारात घ्यावेत:
- जमिनीचा प्रकार: हलक्या जमिनीसाठी पीडीकेव्ही आंबा, तर भारी जमिनीसाठी फुले दुर्वा केडीएस ९९२ चा विचार करावा.
- पाण्याची उपलब्धता: अनियमित पावसाच्या प्रदेशात पीडीकेव्ही आंबा, तर सिंचनाची सोय असलेल्या ठिकाणी फुले दुर्वा केडीएस ९९२ फायदेशीर ठरेल.
- काढणीची पद्धत: यांत्रिक काढणीसाठी साई ८८८ वाण अधिक उपयुक्त आहे.
- कालावधी: तुमच्या शेतीच्या नियोजनानुसार, ९०-९५ दिवसांचा पीडीकेव्ही आंबा किंवा १००-१०५ दिवसांचा फुले दुर्वा निवडू शकता.
- स्थानिक हवामान: तुमच्या भागाच्या हवामानानुसार योग्य वाणाची निवड महत्वाची आहे.
यशस्वी सोयाबीन उत्पादनासाठी महत्त्वाचे टिप्स
- योग्य पेरणीची वेळ: पुरेसा पाऊस झाल्यानंतरच पेरणी करावी.
- बियाणे प्रक्रिया: पेरणीपूर्वी बियाण्यांवर योग्य बुरशीनाशक आणि जीवाणू खताची प्रक्रिया करावी.
- खत व्यवस्थापन: शिफारसीनुसार संतुलित खतांचा वापर करावा.
- पाणी व्यवस्थापन: पेरणीच्या वेळी जमिनीत पुरेसा ओलावा असल्याची खात्री करावी.
- एकात्मिक कीड आणि रोग व्यवस्थापन: नियमित शेत भेटी देऊन कीड व रोगांचे निरीक्षण करावे आणि वेळीच नियंत्रण उपाय करावेत.
योग्य सोयाबीन वाणाची निवड करणे आणि त्याचे योग्य व्यवस्थापन करणे यावर शेतकऱ्याचे यश अवलंबून आहे. वरील तिन्ही वाण त्यांच्या विशिष्ट गुणधर्मांमुळे विविध परिस्थितीत चांगले उत्पादन देऊ शकतात. आपल्या शेताच्या परिस्थितीनुसार आणि गरजेनुसार योग्य वाणाची निवड करावी. पीक व्यवस्थापनाच्या उत्तम पद्धतींचा अवलंब करून अधिकतम फायदा मिळवता येईल.
विशेष सूचना (डिस्क्लेमर)
या माहितीचे स्त्रोत ऑनलाइन आहेत. सदर लेखात दिलेली माहिती केवळ मार्गदर्शनासाठी आहे. वाचकांनी कोणताही निर्णय घेण्यापूर्वी स्वतः संपूर्ण चौकशी करावी आणि स्थानिक कृषी तज्ज्ञ किंवा कृषी विज्ञान केंद्राच्या सल्ल्यानुसार पुढील निर्णय घ्यावा. वाणांची कामगिरी ही स्थानिक हवामान, जमीन आणि व्यवस्थापन पद्धतींवर अवलंबून असते, त्यामुळे परिणाम भिन्न असू शकतात.
