tur market price वर्तमान काळात हरभऱ्याच्या बाजारपेठेत सापेक्षतः स्थिरता दिसून येत आहे. केंद्र सरकारने २०२४-२५ हंगामासाठी हरभऱ्याची किमान आधारभूत किंमत (MSP) ५६५० रुपये प्रति क्विंटल इतकी निर्धारित केली आहे. राजधानी दिल्लीमध्ये सध्या हरभऱ्याचे दर अंदाजे ₹५८५० प्रति क्विंटल आहेत, तर वाशिम आणि अशोकनगर यांसारख्या प्रमुख मंडईंमध्ये ₹५७०० ते ₹५७५० दरम्यान व्यापार होत आहे.
लक्षणीय बाब म्हणजे, खुल्या बाजारपेठेतील किंमती MSP च्या जवळपास असल्यामुळे शेतकरी सरकारी खरेदी केंद्रांना फाटा देऊन थेट बाजारात विक्री करण्यास प्राधान्य देत आहेत. या कारणामुळेच सरकारने निश्चित केलेल्या १० लाख टन हरभरा खरेदीच्या लक्ष्यापैकी केवळ १ लाख टन खरेदी झालेली आहे.
देशांतर्गत उत्पादनाचा विचार करता, यंदा अंदाजे ८० ते ८५ लाख टन हरभऱ्याचे उत्पादन अपेक्षित आहे. मात्र देशातील वापर सुमारे ९० लाख टन असल्याने पुरवठा-मागणी संतुलनासाठी आयात आवश्यक ठरत आहे. चालू वर्षात अंदाजे १३ लाख टन हरभऱ्याची आयात झाली असून, त्यातील बहुतांश आयात ऑस्ट्रेलियातून झालेली आहे.
परंतु बाजारावर सर्वाधिक प्रभाव पाडणारा घटक म्हणजे वाटाण्याची आयात. डिसेंबर २०२३ मध्ये सरकारने वाटाण्यावरील आयात शुल्क हटवले आणि ३१ मे २०२४ पर्यंत शुल्कमुक्त आयातीची परवानगी दिली. या धोरणामुळे जवळपास ३२ लाख टन वाटाण्याची आयात झाली, ज्याचा हरभऱ्याच्या वापरावर विपरीत परिणाम झाला. डाळ गिरण्यांचा कल वाटाण्याकडे वळला, परिणामी हरभऱ्याची मागणी कमी होऊन दरांवर दबाव राहिला.
सध्याच्या घडामोडी पाहता, ऑस्ट्रेलियातून होणारी निर्यात काही काळ घटण्याची शक्यता आहे. आफ्रिकेतून अल्प प्रमाणात आयात होईल, परंतु त्याचा बाजारपेठेवर विशेष परिणाम होणार नाही. गिरण्यांकडे जुना साठा कमी असल्याने मागणी टिकून राहणे अपेक्षित आहे, त्यामुळे हरभऱ्याचे दर पुढील काही काळात स्थिर राहण्याची शक्यता आहे.
तूरडाळ: पुरेशा पुरवठ्यामुळे स्थिर किंमती
तुरीसंदर्भात, सरकारने यंदा ७००० रुपये प्रति क्विंटल MSP निश्चित केला आहे. आतापर्यंत सुमारे ५ लाख टन तुरीची सरकारी खरेदी झाली असून, १० लाख टनाचे लक्ष्य निर्धारित केले आहे. महाराष्ट्रासह इतर राज्यांमध्ये सरकारी खरेदी प्रक्रिया सुरू आहे.
वर्तमान बाजारपेठेत तुरीचे दर ₹७००० ते ₹७२०० दरम्यान आहेत. देशांतर्गत उत्पादन अंदाजे ३८ लाख टन होण्याचा अंदाज आहे. यावर्षी तुरीची आयात विक्रमी पातळीवर पोहोचली असून, सुमारे १२ लाख टन तुरीची आयात करण्यात आली आहे.
म्यानमारमध्ये या वर्षी ३ लाख टन तुरीचे उत्पादन अपेक्षित आहे, तर आफ्रिकेतील उत्पादन ९ ते १० लाख टनांपर्यंत पोहोचण्याची शक्यता आहे. हे उत्पादन ऑगस्टनंतर बाजारात येण्याची शक्यता आहे. म्यानमारमधून एप्रिल ते ऑगस्ट २०२४ दरम्यान १.२ लाख टन तुरीची भारतात निर्यात झाली आहे, जी गेल्या वर्षीच्या तुलनेत समान आहे. म्यानमारमधील उत्पादनात वाढ झाल्याने तिथून होणारी निर्यात स्वस्त होत आहे. मुंबईत लेमन तुरीचे दर ₹६५०० असून, इतर प्रकारच्या तुरीचे दर ₹७००० च्या आसपास आहेत.
उन्हाळ्यात डाळींचा वापर तुलनेने कमी असतो, ज्यामुळे मागणी घटलेली दिसते. तथापि, जुलै-ऑगस्ट दरम्यान गिरण्या अधिक सक्रिय होतील आणि खरेदीत वाढ होईल अशी अपेक्षा आहे. त्याचा परिणाम म्हणून तुरीच्या दरात सौम्य वाढ होण्याची शक्यता आहे.
उडीद: पुरवठा भरपूर, दर स्थिर
उडीदासाठी सरकारने ₹७१०० प्रति क्विंटल MSP निर्धारित केला आहे. सध्याच्या बाजारपेठेत उडीदाचे दर ₹७००० ते ₹७४०० दरम्यान आहेत. यंदा म्यानमारमध्ये विक्रमी ९ ते १० लाख टन उडीदाचे उत्पादन झाले आहे, तर ब्राझीलमधून ५०,००० ते ६०,००० टन उत्पादनाची अपेक्षा आहे.
भारताने मागील वर्षी ८.२३ लाख टन उडीदाची आयात केली होती. चालू वर्षाच्या पहिल्या चार महिन्यांत म्यानमारमधून ३.२३ लाख टन उडीद भारतात आयात करण्यात आला आहे. उत्पादनात झालेल्या वाढीमुळे म्यानमारमधील निर्यातदारांमध्ये स्पर्धा निर्माण झाली आहे, ज्यामुळे भारतातील आयात स्वस्त होत आहे.
या परिस्थितीमुळे उडीदाचे दर स्थिर राहण्याची शक्यता असून, भविष्यकाळात दरात मोठी वाढ होण्याची शक्यता कमी आहे.
मूग: उत्तम उत्पादन, परंतु MSP पेक्षा कमी दर
यंदाचे उन्हाळी मूग पीक उत्तम आले आहे. विशेषतः मध्यप्रदेशात मूग उत्पादन चांगल्या प्रमाणात झाल्याचे दिसून येत आहे. सरकारने मूगासाठी ₹८६८२ प्रति क्विंटल MSP जाहीर केला आहे, मात्र सध्या बाजारात मूग ₹७५०० च्या आसपास विकला जात आहे.
भारत सरकारने मूग आयातीवर बंदी घातली असून, देशांतर्गत उपलब्धता चांगली आहे. या परिस्थितीमुळे भविष्यात मूग दरात फारशी मोठी वाढ होण्याची शक्यता नाही.
मसूर: मुबलक आयात, MSP पेक्षा कमी दर
मसूरसाठी सरकारने ₹६७०० प्रति क्विंटल MSP निर्धारित केला आहे, परंतु सध्याचे बाजारभाव ₹६००० ते ₹६३०० च्या दरम्यान आहेत. यावर्षी मसूरचे उत्पादन अंदाजे १७ लाख टन असून, आयात १२.८६ लाख टन झाली आहे. ही आयात प्रामुख्याने ऑस्ट्रेलिया आणि कॅनडा या देशांमधून झाली आहे.
भविष्यात कॅनडामध्ये मसूर लागवडीखालील क्षेत्र वाढण्याची शक्यता आहे, कारण चीनने वाटाण्यावर आयात शुल्क लावण्याची शक्यता आहे. तसेच ऑस्ट्रेलियात हरभऱ्याच्या लागवडीखालील क्षेत्र वाढण्याची शक्यता आहे.
स्थिर बाजारपेठ, वाटाण्याच्या धोरणावर अवलंबून
एकंदरीत परिस्थिती पाहता, हरभऱ्याच्या दरांना आधार असून काहीशी स्थिरता दिसून येत आहे. इतर डाळींमध्ये दर मर्यादित आहेत. याचे प्रमुख कारण म्हणजे वाढलेली आयात, चांगले उत्पादन आणि तुलनात्मकदृष्ट्या कमी वापर. पुढील काळात सरकार वाटाण्याच्या आयातीबाबत कोणते धोरण अवलंबेल यावर बाजारातील किंमतींची दिशा ठरणार आहे.
व्यापारी आणि शेतकऱ्यांनी जास्त भावाच्या प्रतीक्षेत माल अडवून न ठेवता, योग्य भाव मिळाल्यास विक्री करणे हितावह ठरेल. कारण सद्यस्थितीत बाजारात अचानक मोठी वाढ होण्याची शक्यता कमी आहे.
Also Read:
या तरुणांना मिळणार बिजनेस करण्यासाठी 60 हजार रुपये पहा आवश्यक कागदपत्रे Mukhyamantri sakrari Yojana
विशेष इशारा
वाचकांसाठी विशेष सूचना: या लेखातील माहिती विविध स्रोतांमधून संकलित केली असून, ती केवळ सामान्य माहितीसाठी आहे. कोणतेही आर्थिक निर्णय घेण्यापूर्वी स्वतःची संपूर्ण चौकशी करणे आणि तज्ज्ञांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे. लेखात नमूद केलेल्या किंमती आणि आकडेवारी बदलू शकते. बाजारपेठेतील अनिश्चिततेचा विचार करता, प्रत्येक व्यक्तीने स्वतःच्या परिस्थितीनुसार निर्णय घ्यावा. लेखकाकडून या माहितीच्या वापरामुळे होणाऱ्या कोणत्याही आर्थिक नुकसानीस जबाबदारी घेतली जाणार नाही.